Laura Lewis, 2015 yılında Kuzey Carolina Hayvanat Bahçesi’nde araştırmacı olarak çalışırken Kendall adında bir erkek şempanzeyle arkadaş oldu. Ne zaman şempanzeleri ziyaret etse, Kendall nazikçe ellerini tutuyor ve tırnaklarını inceliyordu.
Daha sonra yaz boyunca Afrika’da babunları incelemek için ortadan kayboldu. Kuzey Carolina’ya döndüğünde Kendall’ın yüzünü hala hatırlayıp hatırlamayacağını merak etti. Kafesine girer girmez Kendall ona doğru koştu ve ellerine bakmak için işaret yaptı.
“Dört ay uzakta kaldıktan sonra beni net bir şekilde hatırladığını hissettim” dedi Dr. Lewis, şu anda Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi’nde karşılaştırmalı psikolog. “Ama bunu kanıtlayacak veriye sahip değildim.”
Şimdi öyle olduğunu düşünüyor. Pazartesi günü yayınlanan bir çalışmada Dr. Lewis ve meslektaşları şempanzelerin ve bonoboların diğer maymunların yıllardır görmedikleri yüzlerini hatırlayabildiklerini gösterdi. Bir bonobo 26 yıl sonra bir yüzü tanıdı; bu, türümüzün ötesine geçen bir yüz hafızası rekoru.
Dr. Lewis ve meslektaşları, çalışmayı İskoçya’daki Edinburgh Hayvanat Bahçesi, Japonya’daki Kumamoto Koruma Alanı ve Belçika’daki Planckendael Hayvanat Bahçesi’nde tutulan 26 maymun üzerinde gerçekleştirdi. Araştırmacılar her tesiste bir bilgisayarı maymun muhafazasının çitlerine doğru yuvarladılar ve monitörde hayvan resimlerini gösterdiler. Çite bağlanan bir saman, maymunların fotoğrafları izlerken meyve suyu içmesine olanak sağladı.
Maymunlara alışılmadık yapıya alışmaları için birkaç ay süre verdikten sonra Dr. Lewis ve meslektaşları deneyleriyle. Hayvanlar meyve sularını yudumlarken, bilgisayar her biri üç saniye boyunca maymun surat çiftlerini görüntüledi. Her çiftin yüzlerinden biri bir yabancı, diğeri ise maymunun yıllardır görmediği eski bir yoldaştı.
Bilim insanları kızılötesi kamera kullanarak hayvanların göz hareketlerini filme aldı. Eğer maymunların eski arkadaşlarına dair hiçbir anıları yoksa, bilim insanları onlardan her iki görüntüye de aynı süreyi ayırmalarını bekliyordu.
Ancak araştırmacıların bulduğu şey bu değil. Maymunlar eski arkadaşlarına bakmak için sürekli olarak daha fazla zaman harcadılar. (Aile ilişkileri sonuçlarda bir rol oynamadı çünkü önceden akraba olmayan tanıdıklar da yabancılara göre daha fazla ilgi görmüştür.)
Kumamoto Tapınağı’ndaki Louise adında 46 yaşındaki bir bonobo en eski anıları gösterdi. 1992 yılına kadar kız kardeşi ve yeğeniyle birlikte San Diego Hayvanat Bahçesi’nde yaşadı. Daha sonra 2014 yılında Kumamoto Koruma Alanı’na gelmeden önce Cincinnati Hayvanat Bahçesi’ne taşındı. 2019 yılında Dr. Lewis ve meslektaşları, Louise’in, 26 yılı aşkın süredir ayrı kaldıktan sonra bile, uzun süredir kayıp olan akrabalarının yüzlerine, hiç tanışmadığı maymunların yüzlerinden daha uzun süre baktığını keşfetti.
Dr. Lewis, göz hareketlerini izlemenin maymunların beyinleri hakkında yalnızca sınırlı bir fikir verebileceği konusunda uyardı. “Anılarının neye benzediğini tam olarak karakterize edemiyoruz” dedi.
Ancak araştırmacılar, güzel anıların yıllar boyunca güçlü kalabileceğini öne süren heyecan verici bir ipucu buldu. Hayvanat bahçesi bakıcılarının değerlendirmelerine göre maymunlar, bir zamanlar olumlu deneyimler yaşadıkları hayvanların yüzlerine bakmak için biraz daha fazla zaman harcadılar.
Dr. Lewis, maymunların bu kalıcı anılardan yararlanabileceğinden şüpheleniyor. Örneğin dişi bir bonobo genellikle hayatının geri kalanında annesinin grubundan ayrılarak başka bir gruba katılır. İki grup yıllar sonra buluştuğunda eski tanıdıklarıyla ittifak kurabilir.
Deney, hayvanların ne kadar süreyi hatırlayabileceği konusunda bir sınır koymuyor. Bizim kadar uzun süre yüzleri hatırlamaları mümkün. Bir çalışmada psikologlar gönüllülerden lise yıllıklarındaki fotoğraflardaki kişilerin isimlerini vermelerini istedi. Hafızaları 15 yıl sonra kaybolmaya başladı, ancak bazı gönüllüler mezun olduktan 48 yıl sonra bile sınıf arkadaşlarına doğru isim vermeyi başarabildiler.
Başka kaç türün bu uzun süreli anılara sahip olduğunu söylemek zor. Nacogdoches, Teksas’taki Stephen F. Austin Eyalet Üniversitesi’nden etolog Jason Bruck, yunusların diğer yunusların 20 yıldan fazla süredir duymadıkları çağrılarını tanıyabildiklerini keşfetti.
Dr. Bruck, eğer bilim insanları onları test etme fırsatı bulursa, gruplar halinde yaşayan diğer uzun ömürlü hayvanların da etkileyici hafızalara sahip olduğundan şüpheleniyor. “Bu hayvanların hepsinin ömür boyu anılara sahip olacağını düşünüyorum” dedi.
Dr. Lewis şempanzelerin, bonoboların ve insanların yaklaşık yedi milyon yıl önce yaşamış ortak bir atayı paylaştıklarını gözlemledi. İlk insanlar, toplumları daha karmaşık hale geldikçe maymunlarda gözlemlenen uzun süreli hafızanın temelini oluşturmuş olabilir.
“İnsan evrimimizde, sürekli olmasa da sosyal olarak birlikte yaşadığımız ve popülasyonların giderek farklılaştığı ortamlarla karşılaştık” dedi.
Yeni çalışmada yer almayan İngiltere’deki Southampton Üniversitesi’nden arkeolog Clive Gamble da bu yoruma katılıyor. İnsanların yıllardır görmedikleri tanıdıkları hakkında hikayeler anlatması nedeniyle, dilin evrimi uzun süreli sosyal anıları güçlendirmiş olabilir. “Sadece ortak atalarımızı kullandık ve sonra sesi yükselttik” dedi Dr. Kumar.
Daha sonra yaz boyunca Afrika’da babunları incelemek için ortadan kayboldu. Kuzey Carolina’ya döndüğünde Kendall’ın yüzünü hala hatırlayıp hatırlamayacağını merak etti. Kafesine girer girmez Kendall ona doğru koştu ve ellerine bakmak için işaret yaptı.
“Dört ay uzakta kaldıktan sonra beni net bir şekilde hatırladığını hissettim” dedi Dr. Lewis, şu anda Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi’nde karşılaştırmalı psikolog. “Ama bunu kanıtlayacak veriye sahip değildim.”
Şimdi öyle olduğunu düşünüyor. Pazartesi günü yayınlanan bir çalışmada Dr. Lewis ve meslektaşları şempanzelerin ve bonoboların diğer maymunların yıllardır görmedikleri yüzlerini hatırlayabildiklerini gösterdi. Bir bonobo 26 yıl sonra bir yüzü tanıdı; bu, türümüzün ötesine geçen bir yüz hafızası rekoru.
Dr. Lewis ve meslektaşları, çalışmayı İskoçya’daki Edinburgh Hayvanat Bahçesi, Japonya’daki Kumamoto Koruma Alanı ve Belçika’daki Planckendael Hayvanat Bahçesi’nde tutulan 26 maymun üzerinde gerçekleştirdi. Araştırmacılar her tesiste bir bilgisayarı maymun muhafazasının çitlerine doğru yuvarladılar ve monitörde hayvan resimlerini gösterdiler. Çite bağlanan bir saman, maymunların fotoğrafları izlerken meyve suyu içmesine olanak sağladı.
Maymunlara alışılmadık yapıya alışmaları için birkaç ay süre verdikten sonra Dr. Lewis ve meslektaşları deneyleriyle. Hayvanlar meyve sularını yudumlarken, bilgisayar her biri üç saniye boyunca maymun surat çiftlerini görüntüledi. Her çiftin yüzlerinden biri bir yabancı, diğeri ise maymunun yıllardır görmediği eski bir yoldaştı.
Bilim insanları kızılötesi kamera kullanarak hayvanların göz hareketlerini filme aldı. Eğer maymunların eski arkadaşlarına dair hiçbir anıları yoksa, bilim insanları onlardan her iki görüntüye de aynı süreyi ayırmalarını bekliyordu.
Ancak araştırmacıların bulduğu şey bu değil. Maymunlar eski arkadaşlarına bakmak için sürekli olarak daha fazla zaman harcadılar. (Aile ilişkileri sonuçlarda bir rol oynamadı çünkü önceden akraba olmayan tanıdıklar da yabancılara göre daha fazla ilgi görmüştür.)
Kumamoto Tapınağı’ndaki Louise adında 46 yaşındaki bir bonobo en eski anıları gösterdi. 1992 yılına kadar kız kardeşi ve yeğeniyle birlikte San Diego Hayvanat Bahçesi’nde yaşadı. Daha sonra 2014 yılında Kumamoto Koruma Alanı’na gelmeden önce Cincinnati Hayvanat Bahçesi’ne taşındı. 2019 yılında Dr. Lewis ve meslektaşları, Louise’in, 26 yılı aşkın süredir ayrı kaldıktan sonra bile, uzun süredir kayıp olan akrabalarının yüzlerine, hiç tanışmadığı maymunların yüzlerinden daha uzun süre baktığını keşfetti.
Dr. Lewis, göz hareketlerini izlemenin maymunların beyinleri hakkında yalnızca sınırlı bir fikir verebileceği konusunda uyardı. “Anılarının neye benzediğini tam olarak karakterize edemiyoruz” dedi.
Ancak araştırmacılar, güzel anıların yıllar boyunca güçlü kalabileceğini öne süren heyecan verici bir ipucu buldu. Hayvanat bahçesi bakıcılarının değerlendirmelerine göre maymunlar, bir zamanlar olumlu deneyimler yaşadıkları hayvanların yüzlerine bakmak için biraz daha fazla zaman harcadılar.
Dr. Lewis, maymunların bu kalıcı anılardan yararlanabileceğinden şüpheleniyor. Örneğin dişi bir bonobo genellikle hayatının geri kalanında annesinin grubundan ayrılarak başka bir gruba katılır. İki grup yıllar sonra buluştuğunda eski tanıdıklarıyla ittifak kurabilir.
Deney, hayvanların ne kadar süreyi hatırlayabileceği konusunda bir sınır koymuyor. Bizim kadar uzun süre yüzleri hatırlamaları mümkün. Bir çalışmada psikologlar gönüllülerden lise yıllıklarındaki fotoğraflardaki kişilerin isimlerini vermelerini istedi. Hafızaları 15 yıl sonra kaybolmaya başladı, ancak bazı gönüllüler mezun olduktan 48 yıl sonra bile sınıf arkadaşlarına doğru isim vermeyi başarabildiler.
Başka kaç türün bu uzun süreli anılara sahip olduğunu söylemek zor. Nacogdoches, Teksas’taki Stephen F. Austin Eyalet Üniversitesi’nden etolog Jason Bruck, yunusların diğer yunusların 20 yıldan fazla süredir duymadıkları çağrılarını tanıyabildiklerini keşfetti.
Dr. Bruck, eğer bilim insanları onları test etme fırsatı bulursa, gruplar halinde yaşayan diğer uzun ömürlü hayvanların da etkileyici hafızalara sahip olduğundan şüpheleniyor. “Bu hayvanların hepsinin ömür boyu anılara sahip olacağını düşünüyorum” dedi.
Dr. Lewis şempanzelerin, bonoboların ve insanların yaklaşık yedi milyon yıl önce yaşamış ortak bir atayı paylaştıklarını gözlemledi. İlk insanlar, toplumları daha karmaşık hale geldikçe maymunlarda gözlemlenen uzun süreli hafızanın temelini oluşturmuş olabilir.
“İnsan evrimimizde, sürekli olmasa da sosyal olarak birlikte yaşadığımız ve popülasyonların giderek farklılaştığı ortamlarla karşılaştık” dedi.
Yeni çalışmada yer almayan İngiltere’deki Southampton Üniversitesi’nden arkeolog Clive Gamble da bu yoruma katılıyor. İnsanların yıllardır görmedikleri tanıdıkları hakkında hikayeler anlatması nedeniyle, dilin evrimi uzun süreli sosyal anıları güçlendirmiş olabilir. “Sadece ortak atalarımızı kullandık ve sonra sesi yükselttik” dedi Dr. Kumar.