NASA'nın 325 milyon dolarlık uzay aracı, 2022'de Dimorphos adlı asteroite saatte 14.000 mil hızla çarptığında, Dünya'da tezahürat ve alkışlar patlak verdi.
NASA'nın Çift Asteroit Yönlendirme Testi (DART) misyonu, bir gün Dünya'ya doğru yönelebilecek ölümcül bir uzay kayasını engellemek için bir tür kostümlü prova olarak, daha büyük asteroit Didymos etrafındaki yörüngesini değiştirmek için özellikle Dimorphos'u hedef aldı.
Dünyanın ilk gezegen savunma deneyi bir zafer olarak kabul edildi: asteroitin yörüngesi 73 saniyelik minimum sürenin çok ötesinde, 33 dakika kadar küçüldü.
Ancak DART ekibinin o sırada fark etmediği şey, Dimorphos'un bu darbeye ne kadar tuhaf tepki verdiğiydi. Pazartesi günü Nature Astronomy dergisinde yayınlanan yeni bir çalışma, DART'ın Dimorphos'a o kadar sert çarptığı ve asteroitin şekil değiştirdiği sonucuna varıyor.
Çarpmanın simülasyonları, uzay aracının yok olması sırasında normal, çanak şeklinde bir krater kazmadığını gösteriyor. Bunun yerine, göçük benzeri bir şey bıraktı. Her ne kadar yapay çarpma milyonlarca ton kayayı uzaya fırlatsa da, bunların büyük bir kısmı devasa gelgit dalgaları gibi yanlara geri sıçradı. Dimorphos'u genişleterek bodur bir toptan M&M şekeri gibi düz tepeli oval bir şekle dönüştürdü.
Asteroitin sıvı gibi görünmesi özel bileşiminden kaynaklanmaktadır. İsviçre'deki Bern Üniversitesi'nden gezegen bilimci ve araştırmanın baş yazarı Sabina Raducan, bunun katı, tutarlı bir kaya değil, daha ziyade “bir kum yığını” olduğunu söyledi. Ve kendi yerçekimi tarafından zorlukla bir arada tutulan düşük yoğunluklu bir asteroit, taşıyıcı boyutunda bir uzay aracının kendisine doğru uçması durumunda asla doğrudan tepki vermez.
Araştırmaya dahil olmayan Kuzey Arizona Üniversitesi'ndeki misyonun gözlem çalışma grubu lideri Cristina Thomas, Dimorphos'un cevabının günlük yaşamlarımızda “anladığımız şekliyle fizik alanının tamamen dışında” olduğunu söyledi. Ve “bunun gezegenin savunması açısından geniş kapsamlı sonuçları var.”
DART, küçük bir uzay aracının bir asteroidi saptırabileceğini gösterdi. Ancak çalışma, benzer şekilde bağlantısız bir uzay kayasının çok şiddetli bir şekilde çarpmasının parçalanma riskini taşıdığını ve bunun da gerçek bir asteroit acil durumunda Dünya'ya bağlı birden fazla asteroitin oluşmasına yol açabileceğini belirtiyor.
Gezegen savunması kavramı açıkça işe yarıyor. Yeni çalışmaya dahil olmayan, Harvard ve Smithsonian Astrofizik Merkezi'nde asteroit dinamiği araştırmacısı olan Federica Spoto, “Bunu yapabileceğimizi biliyoruz” dedi. “Ama bunu doğru yapmalıyız.”
Dimorphos, sayısız nedenden dolayı DART'ın hedefi olarak seçildi. En önemli noktalardan biri boyutlarıydı: Çapı 530 feet olan bu cisim, bir şehri kolayca yok edebilecek kayalık asteroitlerin yaygın bir çeşidi için tam olarak doğru boyut.
Çok küçük olduğundan ve bu nedenle Dünya'dan gözlemlenmesi zor olduğundan, DART'ın uzay aracının son yaklaşımı sırasında onu yakından görmesinden önce Dimorphos hakkında çok az şey biliniyordu. Ancak birçok bilim adamı bunun bir moloz yığını, yakın aralıklı kayalardan oluşan bir koleksiyon olduğundan şüpheleniyordu.
Benzer büyüklükteki asteroitleri (hatta farklı jeolojik bileşimlere sahip olanları bile) ziyaret eden az sayıdaki uzay misyonu da bunların uyumdan yoksun olduğunu buldu. Bu onların tuhaf davranmasına neden olur. Örneğin, NASA'nın OSIRIS-REx uzay aracı, bir örnek çalmak için moloz asteroit Bennu'nun yüzeyine kısa bir süreliğine dokunduğunda, sanki plastik bir top çukuruna dalıyormuş gibi neredeyse tamamen içine battı.
DART çarpışmasının Dimorphos'u geri göndermesi, özellikleri daha önce büyük ölçüde bilinmese bile bu tür asteroitlerin yönünü değiştirmenin başarılı olabileceğini açıkça gösterdi.
Ancak yer tabanlı teleskoplar, uzay tabanlı gözlemevleri ve LICIACube (DART uzay aracına binen küçük bir uydu) kullanılarak yapılan ilk gözlemler, Dimorphos'un bu gezegenler arası vandalizm eylemine beklenmedik bir dramatik tepki verdiğini öne sürdü.
“A fazla “Birçok malzeme çöpe atıldı” dedi Dr. Thomas. Dimorphos hızla bir kaya sürüsü tarafından kuşatıldı ve ardından aylarca varlığını sürdüren 20.000 mil uzunluğunda kuyruklu yıldız benzeri bir kuyruk geldi.
Dimorphos'un başka ne gibi sürprizleri olabilir? Bir Avrupa Uzay Ajansı misyonu olan Hera, bu Ekim ayında fırlatılacak ve asteroit enkazını incelemek için 2026'nın sonlarında Dimorphos'a varacak.
Ama Dr. Raducan sabırsızdı ve bunun yerine Hera'nın neler keşfedebileceğini tahmin etmeye karar verdi. Ekibi, Dimorphos'un çarpışmadan sonraki anlık gözlemleriyle hangi sanal sonucun en iyi şekilde eşleştiğini bulma umuduyla etkinin simülasyonlarını gerçekleştirdi. Klasik bir kraterin ve şekil değiştirmiş bir asteroitin olmaması çoğu gökbilimcinin beklediği şey değildi.
Daha önce keşfedilen asteroit kardeşleri gibi Dimorphos da bir robotun şiddetli saldırılarına beklenmedik şekillerde tepki verdi. Bu, dünyanın gelen bir moloz yığınından kurtarılması gerektiğinde hiçbir varsayımın yapılamayacağı anlamına geliyor.
“Asteroitlere daha fazla uzay misyonuna ihtiyacımız var” dedi Dr. Raducan. “Bir asteroide çarpmamız hepsinin aynı şekilde davranacağı anlamına gelmiyor.”
NASA'nın Çift Asteroit Yönlendirme Testi (DART) misyonu, bir gün Dünya'ya doğru yönelebilecek ölümcül bir uzay kayasını engellemek için bir tür kostümlü prova olarak, daha büyük asteroit Didymos etrafındaki yörüngesini değiştirmek için özellikle Dimorphos'u hedef aldı.
Dünyanın ilk gezegen savunma deneyi bir zafer olarak kabul edildi: asteroitin yörüngesi 73 saniyelik minimum sürenin çok ötesinde, 33 dakika kadar küçüldü.
Ancak DART ekibinin o sırada fark etmediği şey, Dimorphos'un bu darbeye ne kadar tuhaf tepki verdiğiydi. Pazartesi günü Nature Astronomy dergisinde yayınlanan yeni bir çalışma, DART'ın Dimorphos'a o kadar sert çarptığı ve asteroitin şekil değiştirdiği sonucuna varıyor.
Çarpmanın simülasyonları, uzay aracının yok olması sırasında normal, çanak şeklinde bir krater kazmadığını gösteriyor. Bunun yerine, göçük benzeri bir şey bıraktı. Her ne kadar yapay çarpma milyonlarca ton kayayı uzaya fırlatsa da, bunların büyük bir kısmı devasa gelgit dalgaları gibi yanlara geri sıçradı. Dimorphos'u genişleterek bodur bir toptan M&M şekeri gibi düz tepeli oval bir şekle dönüştürdü.
Asteroitin sıvı gibi görünmesi özel bileşiminden kaynaklanmaktadır. İsviçre'deki Bern Üniversitesi'nden gezegen bilimci ve araştırmanın baş yazarı Sabina Raducan, bunun katı, tutarlı bir kaya değil, daha ziyade “bir kum yığını” olduğunu söyledi. Ve kendi yerçekimi tarafından zorlukla bir arada tutulan düşük yoğunluklu bir asteroit, taşıyıcı boyutunda bir uzay aracının kendisine doğru uçması durumunda asla doğrudan tepki vermez.
Araştırmaya dahil olmayan Kuzey Arizona Üniversitesi'ndeki misyonun gözlem çalışma grubu lideri Cristina Thomas, Dimorphos'un cevabının günlük yaşamlarımızda “anladığımız şekliyle fizik alanının tamamen dışında” olduğunu söyledi. Ve “bunun gezegenin savunması açısından geniş kapsamlı sonuçları var.”
DART, küçük bir uzay aracının bir asteroidi saptırabileceğini gösterdi. Ancak çalışma, benzer şekilde bağlantısız bir uzay kayasının çok şiddetli bir şekilde çarpmasının parçalanma riskini taşıdığını ve bunun da gerçek bir asteroit acil durumunda Dünya'ya bağlı birden fazla asteroitin oluşmasına yol açabileceğini belirtiyor.
Gezegen savunması kavramı açıkça işe yarıyor. Yeni çalışmaya dahil olmayan, Harvard ve Smithsonian Astrofizik Merkezi'nde asteroit dinamiği araştırmacısı olan Federica Spoto, “Bunu yapabileceğimizi biliyoruz” dedi. “Ama bunu doğru yapmalıyız.”
Dimorphos, sayısız nedenden dolayı DART'ın hedefi olarak seçildi. En önemli noktalardan biri boyutlarıydı: Çapı 530 feet olan bu cisim, bir şehri kolayca yok edebilecek kayalık asteroitlerin yaygın bir çeşidi için tam olarak doğru boyut.
Çok küçük olduğundan ve bu nedenle Dünya'dan gözlemlenmesi zor olduğundan, DART'ın uzay aracının son yaklaşımı sırasında onu yakından görmesinden önce Dimorphos hakkında çok az şey biliniyordu. Ancak birçok bilim adamı bunun bir moloz yığını, yakın aralıklı kayalardan oluşan bir koleksiyon olduğundan şüpheleniyordu.
Benzer büyüklükteki asteroitleri (hatta farklı jeolojik bileşimlere sahip olanları bile) ziyaret eden az sayıdaki uzay misyonu da bunların uyumdan yoksun olduğunu buldu. Bu onların tuhaf davranmasına neden olur. Örneğin, NASA'nın OSIRIS-REx uzay aracı, bir örnek çalmak için moloz asteroit Bennu'nun yüzeyine kısa bir süreliğine dokunduğunda, sanki plastik bir top çukuruna dalıyormuş gibi neredeyse tamamen içine battı.
DART çarpışmasının Dimorphos'u geri göndermesi, özellikleri daha önce büyük ölçüde bilinmese bile bu tür asteroitlerin yönünü değiştirmenin başarılı olabileceğini açıkça gösterdi.
Ancak yer tabanlı teleskoplar, uzay tabanlı gözlemevleri ve LICIACube (DART uzay aracına binen küçük bir uydu) kullanılarak yapılan ilk gözlemler, Dimorphos'un bu gezegenler arası vandalizm eylemine beklenmedik bir dramatik tepki verdiğini öne sürdü.
“A fazla “Birçok malzeme çöpe atıldı” dedi Dr. Thomas. Dimorphos hızla bir kaya sürüsü tarafından kuşatıldı ve ardından aylarca varlığını sürdüren 20.000 mil uzunluğunda kuyruklu yıldız benzeri bir kuyruk geldi.
Dimorphos'un başka ne gibi sürprizleri olabilir? Bir Avrupa Uzay Ajansı misyonu olan Hera, bu Ekim ayında fırlatılacak ve asteroit enkazını incelemek için 2026'nın sonlarında Dimorphos'a varacak.
Ama Dr. Raducan sabırsızdı ve bunun yerine Hera'nın neler keşfedebileceğini tahmin etmeye karar verdi. Ekibi, Dimorphos'un çarpışmadan sonraki anlık gözlemleriyle hangi sanal sonucun en iyi şekilde eşleştiğini bulma umuduyla etkinin simülasyonlarını gerçekleştirdi. Klasik bir kraterin ve şekil değiştirmiş bir asteroitin olmaması çoğu gökbilimcinin beklediği şey değildi.
Daha önce keşfedilen asteroit kardeşleri gibi Dimorphos da bir robotun şiddetli saldırılarına beklenmedik şekillerde tepki verdi. Bu, dünyanın gelen bir moloz yığınından kurtarılması gerektiğinde hiçbir varsayımın yapılamayacağı anlamına geliyor.
“Asteroitlere daha fazla uzay misyonuna ihtiyacımız var” dedi Dr. Raducan. “Bir asteroide çarpmamız hepsinin aynı şekilde davranacağı anlamına gelmiyor.”